Markowianin prelegentem na konferencji inaugurującej Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Warszawie.
Konferencją „Codzienny heroizm – o Polakach ratujących Żydów w czasie II Wojny Światowej” zainaugurowano wczoraj działalność Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Warszawie. Wśród prelegentów znalazł się Artur Rytel-Andrianik, prezes Fundacji Sprawiedliwi dla Świata, a zarazem aktywny członek Stowarzyszenia Marki-Pustelnik-Struga (na zdjęciu drugi od lewej), mieszkaniec Marek.
Spotkanie otworzył Jan Dziedziczak, wiceminister Spraw Zagranicznych. Minister w słowach otwierających spotkanie zwrócił uwagę na fakt, iż mówienie prawdy o historii i przywracanie tej prawdy jest nie tylko hołdem dla tych, którzy działali w przeszłości. Mówienie o przeszłości jest także inwestycją w przyszłość. Podkreślił także, że wszystkie placówki dyplomatyczne zaangażowane są w przywracanie prawdy o historii.
Prof. Jan Żaryn, senator i historyk, w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na fenomen Polskiego Państwa Podziemnego. Historyk zauważył, że Rada Pomocy Żydom nie udźwignęłaby żadnego wysiłku w ratowaniu Żydów przed zagładą, gdyby nie olbrzymie wsparcie ze strony Polskiego Państwa Podziemnego. Profesor powiedział także, że ta struktura była jedyną w swoim rodzaju na całym świecie, a jej wyjątkowość polegała na oddolnym tworzeniu się grup Polaków, którzy zaczęli tworzyć struktury konspiracyjne.
Z kolei dr Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej, przybliżył zgromadzonym w Domu Polonii historię upamiętniania Polaków ratujących Żydów. Zauważył, że izraelski Instytut Yad Vashem został powołany do życia w 1953 r, a 10 lat później państwo Izrael rozpoczęło przyznawanie honorowych tytułów „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, tym, którzy ratowali Żydów przed zagładą. Dr Mateusz Szpytma przypomniał także tragiczną historię rodziny Ulmów, którzy w Markowej na Podkarpaciu zostali zamordowani za pomoc Żydom, jednocześnie zauważając, że już po tej tragedii 21 Żydów przetrwało w Markowej do końca okupacji, dzięki pomocy mieszkańców.
Druga część spotkania, które prowadził red. Jan Pospieszalski opierała się na świadectwach. S. Teresa Antonietta Frącek RM opowiadała o dzieciach żydowskich i starszych osobach, które znajdowały schronienie w domach zakonnych. Przypomniała sylwetkę s. Matyldy Getter, która zobowiązała się przyjąć do domu wszystkie dzieci wyprowadzone z getta warszawskiego. W swoich działaniach s. Matylda zawsze powtarzała: ratuję człowieka. Opowiadając kilka historii o ludziach, którzy po latach znaleźli w archiwach zakonnych informacje o swoich korzeniach, siostra Teresa dała jasny przekaz, że dla tych, którzy poszukują informacji o sobie i swoim pochodzeniu ta droga jest dalej otwarta.
Anna Stupnicka-Bando z Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych przedstawiła struktury działania tej instytucji. Józef Walaszczyk, także członek Towarzystwa, wrócił wspomnieniami do czasów wojny i opowiedział słuchaczom swoją historię. Zgromadzeni dowiedzieli się, że 21-letni wówczas Józef Walaszczyk uratował życie 55 Żydom.
Artur Rytel-Andrianik, prezes Fundacji Sprawiedliwi dla Świata, opowiedział o badaniach, które trwają już od ponad pięciu lat, w tym także o gromadzeniu relacji świadków. Wspominał o telefonach, które odbierał od wczesnych godzin porannych, właściwie do nocy. Ludzie dzwonili i opowiadali jak w ich rodzinach ratowało się Żydów. Te rozmowy zostały zarchiwizowane i odpowiednio skatalogowane tak, by mogły teraz służyć w dalszych badaniach. Jan Pospieszalski zauważył, że znakomitość pomysłu, który zainicjował ks. Paweł Rytel-Andrianik, polegała na jego prostocie: weź telefon do ręki i dzwoń. Nie trzeba było już pisać listu i iść na pocztę. Redaktor zauważył, że postawa Artura Rytel-Andrianika była wręcz heroiczna – kilka miesięcy spędzonych na rozmowach telefonicznych od świtu do nocy i poznawanie historii o Polakach ratujących Żydów. Dr Mateusz Szpytma, wiceprezes IPN dodał, że Fundacja nie tylko słucha świadków, ale dociera do dokumentów w archiwach i konfrontuje je z relacjami, wyłaniając obraz pomocy Żydom w czasie II wojny światowej.
Prezes Fundacji powiedział także, że Fundacja obecnie jest w trakcie prac nad mapą pomocy. Na przełomie listopada i grudnia ruszy strona pomagali.pl, na której po odnalezieniu punktu na mapie będzie można przeczytać historię pomocy i zobaczyć archiwalia, posłuchać relacji. Pomagali.pl to projekt współfinansowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej.
Ponadto, w miniony poniedziałek, w Pałacu Prezydenckim minister Wojciech Kolarski, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP, spotkał się z Arturem Rytel-Andrianikiem, prezesem Fundacji Righteous for the World. Podczas spotkania Artur Rytel-Andrianik, który jest zarazem aktywnym członkiem Stowarzyszenia Marki-Pustelnik-Struga, oraz jego współpracownicy opowiedzieli o działaniach Fundacji: o dokumentowaniu postaw Polaków w czasie II wojny światowej oraz o gromadzeniu relacji żyjących świadków historii. Minister z zainteresowaniem poznawał proces zbierania świadectw o Polakach, którzy pomagali Żydom w czasie wojny, jak również o tych, którzy zostali za tę pomoc zamordowani. Z uwagą słuchał o spotkaniach z żyjącymi jeszcze świadkami historii, zauważając potrzebę działań na rzecz zachowania pamięci o bohaterskich postawach naszych rodaków.
Tekst i foto: Marta Kutt.